Menopauza to jeden z etapów cyklu życia kobiety, który oznacza koniec lat reprodukcyjnych. Po menopauzie kobieta nie może zajść w ciążę, z wyjątkiem rzadkich przypadków, w których stosuje się specjalne metody leczenia bezpłodności.
Większość kobiet doświadcza menopauzy w wieku od 45 do 55 lat, co jest naturalną częścią biologicznego starzenia się.
Menopauza występuje w wyniku spadku funkcji pęcherzyków jajnikowych i obniżenia poziomu krążącego estrogenu we krwi.
Przejście menopauzy może następować stopniowo. Zwykle zaczyna się od zmian w cyklu miesiączkowym. „Perimenopauza” odnosi się do okresu, który rozpoczyna się wraz z pierwszymi oznakami i kończy rok po ostatniej miesiączce.
Perimenopauza może trwać kilka lat, wpływając na samopoczucie fizyczne, emocjonalne, psychiczne i społeczne.
Objawy perimenopauzy można złagodzić za pomocą różnych niehormonalnych i hormonalnych środków zaradczych.
Menopauza może być wynikiem zabiegów chirurgicznych lub medycznych.
Spis treści
Jak przebiega menopauza?
W przypadku większości kobiet menopauza wiąże się z ustaniem comiesięcznych miesiączek (znanych również jako „okresy”) z powodu spadku funkcji pęcherzykowej jajników. Oznacza to, że jajniki przestają uwalniać jajeczka do zapłodnienia.
Regularność i czas trwania cyklu miesiączkowego zmienia się w okresie rozrodczym kobiety, ale wiek naturalnej menopauzy dla kobiet na całym świecie wynosi zwykle od 45 do 55 lat.
Uważa się, że naturalna menopauza występuje po braku miesiączki przez 12 kolejnych miesięcy bez żadnej innej oczywistej przyczyny fizjologicznej lub patologicznej i przy braku interwencji klinicznej.
Niektóre kobiety wchodzą w okres menopauzy wcześniej (przed 40 rokiem życia). Ta „przedwczesna menopauza” może być spowodowana pewnymi nieprawidłowościami chromosomalnymi, zaburzeniami autoimmunologicznymi lub innymi nieznanymi przyczynami.
Nie można przewidzieć, kiedy konkretna kobieta przejdzie menopauzę, chociaż istnieją powiązania między wiekiem menopauzy a pewnymi czynnikami demograficznymi, medycznymi i genetycznymi.
Menopauza może również wystąpić w wyniku operacji usunięcia obu jajników lub interwencji medycznych, które hamują czynność jajników (takich jak radioterapia lub chemioterapia).
Wiele kobiet przestaje miesiączkować przed menopauzą, na przykład te, które przeszły pewne zabiegi chirurgiczne (histerektomię lub chirurgiczne usunięcie wyściółki macicy) oraz te, które przyjmują pewne hormonalne środki antykoncepcyjne i inne leki, które powodują rzadkie miesiączki lub ich brak. Jednocześnie mogą one doświadczać innych zmian związanych z przejściem menopauzy.
Zmiany związane z menopauzą
Zmiany hormonalne związane z menopauzą mogą wpływać na samopoczucie fizyczne, emocjonalne, psychiczne i społeczne. Objawy doświadczane w trakcie i po menopauzie różnią się znacznie w zależności od kobiety. Niektóre nie mają praktycznie żadnych objawów. Inne mogą doświadczać poważnych objawów, które mogą wpływać na codzienne czynności i jakość życia. U niektórych objawy mogą utrzymywać się przez kilka lat.
Objawy związane z menopauzą są następujące
- Uderzenia gorąca to nagłe uczucie gorąca na twarzy, szyi i klatce piersiowej, któremu często towarzyszy zaczerwienienie skóry, pocenie się, przyspieszone bicie serca i ostre uczucie dyskomfortu fizycznego, które może trwać kilka minut;
- Zmiany w regularności i przebiegu cyklu miesiączkowego, kończące się ustaniem miesiączki;
- Suchość pochwy, ból podczas stosunku i nietrzymanie moczu;
- Trudności ze snem – Bezsenność;
Zmiany te mogą również wpływać na skład tkanek ciała i zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Przewaga kobiet nad mężczyznami pod względem ryzyka chorób układu krążenia ulega stopniowej erozji wraz ze znacznym spadkiem poziomu estrogenów po menopauzie. Menopauza może również prowadzić do osłabienia struktur dna miednicy, co zwiększa ryzyko wypadania narządów miednicy. Utrata gęstości kości w okresie menopauzy jest istotnym czynnikiem przyczyniającym się do zwiększonej częstości występowania osteoporozy i złamań.
Istnieje wiele niehormonalnych i hormonalnych środków, które mogą pomóc złagodzić objawy menopauzy. Objawy wpływające na zdrowie i samopoczucie należy omówić z lekarzem, aby określić dostępne opcje ich złagodzenia, biorąc pod uwagę historię medyczną, wartości i preferencje.
W okresie okołomenopauzalnym ciąża jest nadal możliwa. Aby uniknąć niechcianej ciąży, zaleca się stosowanie antykoncepcji przez 12 kolejnych miesięcy po ostatniej miesiączce. Ciąża po menopauzie bez leczenia bezpłodności, które obejmuje wykorzystanie komórek jajowych dawczyni lub wcześniej zamrożonych zarodków, jest mało prawdopodobna.
W okresie okołomenopauzalnym i po menopauzie nadal istnieje możliwość zarażenia się infekcjami przenoszonymi drogą płciową (STI), w tym HIV, poprzez kontakty seksualne bez zabezpieczenia, w tym seks oralny, analny i waginalny. Przerzedzenie ścian pochwy po menopauzie zwiększa prawdopodobieństwo uszkodzenia i rozdarcia, co zwiększa ryzyko przeniesienia wirusa HIV poprzez seks pochwowy.
Jak ważne jest zrozumienie menopauzy
Bardzo ważne jest, aby traktować menopauzę jako jeden z etapów cyklu życia. Stan zdrowia kobiety wchodzącej w okres okołomenopauzalny jest w dużej mierze zdeterminowany jej wcześniejszym stanem zdrowia, historią reprodukcyjną, stylem życia i czynnikami środowiskowymi. Objawy okołomenopauzalne i pomenopauzalne mogą zakłócać życie osobiste i zawodowe, a zmiany spowodowane menopauzą wpływają na zdrowie kobiety w miarę jej starzenia się. Dlatego opieka zdrowotna w okresie okołomenopauzalnym odgrywa ważną rolę w promowaniu zdrowego starzenia się i poprawie jakości życia.
Menopauza może być ważnym okresem przejściowym zarówno pod względem społecznym, jak i biologicznym. Normy społeczne, normy dotyczące płci, czynniki rodzinne i społeczno-kulturowe mogą wpływać na sposób, w jaki kobieta doświadcza menopauzy, w tym na to, jak starzenie się kobiety i przejście menopauzy jest postrzegane w jej kulturze.
Globalna populacja kobiet po menopauzie rośnie. W 2021 r. kobiety w wieku 50 lat i starsze stanowiły 26% wszystkich kobiet i dziewcząt na świecie. Liczba ta wzrosła z 22% 10 lat wcześniej[i]. Kobiety mają również dłuższą średnią długość życia niż mężczyźni. W 2019 r. kobiety w wieku 60 lat na całym świecie będą żyły średnio o 21 lat dłużej[ii].
Menopauza może być ważną okazją do ponownej oceny stanu zdrowia, stylu życia i celów.
Często zadawane pytania
Sprawdzenie, czy to menopauza, może być skomplikowane, ale istnieją pewne kroki i objawy, na które warto zwrócić uwagę. Oto kilka wskazówek:
Obserwacja objawów: Zauważenie charakterystycznych objawów menopauzy, takich jak nieregularne miesiączki, uderzenia gorąca, trudności ze snem, zmiany nastroju i inne.
Badania krwi: Badanie poziomu hormonów płciowych, takich jak estrogen i progesteron, może dostarczyć informacji na temat zmian hormonalnych związanych z menopauzą.
Konsultacja z lekarzem: Wizyta u lekarza ginekologa lub endokrynologa pozwoli na szczegółową ocenę objawów, przeprowadzenie niezbędnych badań i uzyskanie profesjonalnej opinii.
Historia medyczna: Przejście menopauzy może być związane z pewnymi czynnikami ryzyka, takimi jak wiek, genetyka, choroby lub zabiegi medyczne. Ważne jest podzielenie się historią medyczną z lekarzem.
Badanie fizyczne: Lekarz może przeprowadzić badanie fizyczne w celu oceny ogólnego stanu zdrowia i wykluczenia innych możliwych przyczyn objawów.
Pamiętaj, że menopauza to indywidualny proces, więc każda kobieta może doświadczać jej inaczej. W przypadku wątpliwości lub obaw zawsze zaleca się skonsultowanie się z profesjonalistą medycznym.
Menopauza zazwyczaj występuje w przedziale wiekowym między 45 a 55 rokiem życia, choć może również wystąpić wcześniej lub później. Wielu ekspertów uznaje średni wiek menopauzy za około 51 lat. Jednak wiek ten może być silnie uwarunkowany genetycznie, a także może być wpływany przez czynniki środowiskowe i zdrowotne.
Niektóre kobiety doświadczają menopauzy wcześniej, nawet przed 40 rokiem życia, co jest nazywane przedwczesną menopauzą. Z kolei u innych menopauza może wystąpić po 55 roku życia. W przypadku wcześniejszej lub późniejszej menopauzy zawsze zaleca się skonsultowanie się z lekarzem, aby ocenić zdrowie reprodukcyjne i ewentualnie podjąć odpowiednie kroki w zakresie opieki zdrowotnej.
Menopauza to proces, który obejmuje kilka lat, a nie jednorazowe wydarzenie. Długość trwania menopauzy może być różna u różnych kobiet. Kluczowym etapem menopauzy jest perimenopauza, czyli okres poprzedzający faktyczną menopauzę.
Perimenopauza zazwyczaj trwa kilka lat przed ostatnią miesiączką i rok po niej. W tym czasie kobieta doświadcza stopniowego zmniejszenia ilości produkcji jajników i fluktuacji hormonalnych. Cały proces, począwszy od perimenopauzy do menopauzy, a następnie po menopauzie, może trwać od kilku do kilkunastu lat.
Czas trwania menopauzy jest zróżnicowany i zależy od wielu czynników, takich jak genetyka, styl życia, ogólne zdrowie i inne czynniki środowiskowe. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, ile dokładnie trwa menopauza, ale jest to proces stopniowy, który obejmuje kilka lat.
Menopauza może wpływać na masę ciała, ale zazwyczaj jest związana z przybieraniem na wadze niż chudnięciem. Zmiany hormonalne, zwłaszcza spadek poziomu estrogenów, mogą prowadzić do zwiększenia tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicy brzucha. Niemniej jednak, indywidualne doświadczenia mogą się różnić, a styl życia i dieta odgrywają także istotną rolę w kontrolowaniu masy ciała w okresie menopauzy. Warto podejść do tego okresu zrównoważonym podejściem, uwzględniającym aktywność fizyczną i zdrową dietę. Jeśli masz obawy dotyczące masy ciała w okresie menopauzy, zalecam skonsultowanie się z lekarzem lub dietetykiem.
Tak, menopauza może być związana z przybieraniem na wadze. Zmiany hormonalne, zwłaszcza spadek poziomu estrogenów, mogą wpływać na rozkład tkanki tłuszczowej w organizmie, z tendencją do gromadzenia się tłuszczu w okolicach brzucha. Ponadto, w okresie menopauzy, spowolnienie tempa przemiany materii może wpływać na skłonność do przybierania na wadze. Styl życia, dieta i aktywność fizyczna odgrywają także istotną rolę w utrzymaniu zdrowej masy ciała w okresie menopauzy. Warto podejść do tego okresu zrównoważonym podejściem, uwzględniając zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną i ewentualnie konsultując się z lekarzem lub dietetykiem, aby uzyskać spersonalizowane porady.
Długość trwania menopauzy może się różnić. Faktyczny czas trwania menopauzy (czyli okresu bez miesiączki) może wynosić od kilku miesięcy do kilku lat. Perimenopauza, czyli okres prowadzący do menopauzy, może trwać kilka lat przed ostatnią miesiączką. W związku z tym menopauza i jej fazy obejmują pewien okres czasu, który może trwać kilka lat.
Po usunięciu jajników menopauza następuje natychmiastowo, ponieważ jajniki są głównym źródłem produkcji hormonów płciowych, w tym estrogenów. Bez jajników organizm przestaje wytwarzać te hormony, co prowadzi do natychmiastowego zakończenia funkcji menstruacyjnych. Długość trwania objawów menopauzy po usunięciu jajników może być różna dla różnych kobiet. W przypadku braku jajników, objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, zaburzenia snu, czy zmiany nastroju, mogą występować długoterminowo, ale skuteczność ich leczenia i zarządzania może być dostosowana za pomocą terapii hormonalnej i innych środków. Warto skonsultować się z lekarzem w celu indywidualnej oceny i planu leczenia.
Usunięcie macicy, zwane histerektomią, nie wpływa bezpośrednio na menopauzę, ponieważ menopauza związana jest z zakończeniem czynności jajników, a nie samej macicy. Jeśli jednak histerektomia obejmowała również usunięcie obu jajników (ooforektomię), co prowadzi do zatrzymania produkcji hormonów płciowych, to menopauza może wystąpić natychmiast po zabiegu.
W przypadku histerektomii, która nie obejmuje ooforektomii, jajniki nadal funkcjonują, a menopauza nie zachodzi naturalnie. Kobieta może nadal doświadczać menstruacji, chociaż nie będzie miała już krwawień macicznych po histerektomii. Jeśli jednak w przyszłości jajniki przestaną funkcjonować (co może być spowodowane naturalnym procesem starzenia się), to menopauza wystąpi wówczas, gdy to się wydarzy.
Długość trwania objawów menopauzy po usunięciu macicy może być zróżnicowana, a ewentualne objawy będą zależały od zachowanej funkcji jajników. Osoby, które przeszły histerektomię, powinny regularnie kontrolować swoje zdrowie hormonalne i konsultować się z lekarzem w razie pojawienia się objawów menopauzy.
Bibliografia
- [i] United Nations, Department of Economic and Social Affairs. (2021) World Prospects 2021. https://population.un.org/wpp/Download/Standard/Population/
- [ii] United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2019). World Population Ageing 2019: Highlights (ST/ESA/SER.A/430). https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/ageing/WorldPopulationAgeing2019-Highlights.pdf
- [iii] UNAIDS. The Gap Report 2014: People aged 50 years and older. Geneva, Switzerland. (2014). UNAIDS. https://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/12_Peopleaged50yearsandolder.pdf